"Mijn mensen moeten echt het vuurtje aanwakkeren voor de verandering", zei de manager van de L&O-afdeling. "Wij zijn hier de motor van de verandering." Een paar van zijn adviseurs knikten verheugd. Lekker zorgen voor leven in de brouwerij. Voor het wakker schudden van iedereen die onderweg van A naar B in slaap was gevallen. Een beetje peper in de reet van deze en gene.
Ik was uitgenodigd door een organisatie die verandering zeer serieus nam. Moest ook, want er was nogal wat aan de hand in die organisatie. Er was een grote veranderambitie en de buitenwacht liet zich steeds vaker horen. Het probleem was eigenlijk dat het nog niet helemaal goed lukte met die aanwakker-opdracht. Men liet zich nog niet zo makkelijk leven inblazen.
Nu hadden ze bedacht dat ik hun verstand van veranderen zou bijspijkeren want daarmee konden ze hun aanwakker-belofte beter waarmaken.
Ik moest denken aan een club adviseurs die ik eerder al eens had getroffen. Die noemden zichzelf Mentos in de cola. Dus ik zei: "Dus jullie zijn eigenlijk de Mentos in de cola hier in de organisatie." Nou, ik had er geen betere sticker op kunnen plakken. Dàt was het.
Alsof ze nooit anders hadden gedaan, doopten ze zichzelf onmiddellijk om in de afdeling Mentos in de cola. Dat ze verschillende opwarmsessies hadden georganiseerd met een opzwepende gastspreker. Dat ze ook drie nieuwe mensen hadden aangenomen met een hoog Mentos-in-de-cola-gehalte. Die waren van zichzelf namelijk al erg bubbly, dus dat hielp. Het impliciete verwijt aan de niet zo Mentos-achtige collega's hing in de lucht.
"Laat me raden", zei ik. "Het komt er nog niet zo uit, die Mentos in de cola."
"Nee!", zeiden ze stralend. "Dus er moet nog even wat pit in! Dus als we nou wat meer weten over veranderen en over hardnekkige gedoetjes in organisaties en zo, dan helpt dat!"
Ik had goed nieuws en slecht nieuws voor ze. Mijn natuurlijke stijl is beginnen bij het slechte nieuws. Dan heb je dat maar gehad. Hier deed ik het andersom.
Ik vertelde ze dat ik vrij zeker wist dat ze veel baat zouden hebben met meer verstand van veranderen. Dat het voor elke organisatie in verandering fantastisch is als adviseurs de weg kunnen wijzen in dat veranderbos waar iedereen in verdwaalt. Dat het heerlijk is om als adviseur woest aantrekkelijk te zijn voor de business omdat je precies weet hoe je onnodig gelazer tijdens verandering kunt voorkomen. En dat adviseurs mijn lievelings zijn omdat ze zo'n specifieke positie in organisaties in verandering hebben dus dat ik graag met ze aan het werk ging.
"Ik heb alleen wel een disclaimer. En ik weet niet of die past bij jullie Mentos in de cola."
Geen probleem. Konden ze hebben.
"In de meeste organisaties zijn adviseurs niet de motor van de verandering. Dat zijn de managers." Ze gingen los. Ja, dat was nou dus precies het probleem hè! Die deden dat niet! Daarom moest er juist Mentos in de cola hè!
"Bij mij gaan jullie niet leren hoe je als L&O-adviseur beter de motor van de verandering kunt worden. Dat gaat namelijk niet lukken. Niet omdat jullie niet bubbly genoeg zijn, maar omdat jullie daar simpelweg de bevoegdheden niet voor hebben." Mmmmm. Ik zag ze denken. Iets van 'dat moet je ruim zien'.
"En ik vraag me af of jullie vermogen om Mentos in de cola te doen niet onbedoeld de organisatie de verkeerde kant op helpt." Dàt moest ik even uitleggen.
Ik zie het vaker in organisaties, waar de verandering in alle vertrouwen wordt uitbesteed aan een deel van de organisatie die goed kan enthousiasmeren, inspireren, opwarmen. De enigen die daadwerkelijk kunnen sturen op gedragsverandering, zijn echter degenen met de bevoegdheden om dat te doen. Meestal managers. Je hebt dus de invloed van managers nodig om mensen te bewegen. Dat kun je achterhaald vinden of stom; zo is het in de meeste organisaties nog steeds feitelijk geregeld. En wanneer je de beweging van de organisatie delegeert aan de afdeling Mentos in de cola, dan geef je een opdracht zonder bevoegdheden.
Nou zijn die Mentos-in-de-cola-mensen meestal niet voor één gat te vangen maar de feiten blijven gelijk. Wie je daar ook neerzet, jong, bubbly of extra-extra-bubbly, dat de verandering voor geen meter opschiet heeft helemaal niets te maken met hun enthousiasme.
Wat je wel makkelijk krijgt, is een cultuur waarbij de organisatie in verandering went aan de 'ongevaarlijke feestcommisie met slingers en geeltjes' (ander woord voor Mentos in de cola). En met dank aan die aanwakkerkunsten van dergelijke bruisende afdelingen met een groot hart voor de organisatieverandering, wordt er niet opgewarmd en geïnspireerd noch aangejaagd en gestuurd door degenen die werkelijk een vinger in de pap hebben.
Dat noem ik met de beste intenties bijdragen aan verkeerde gewoontes. Gewoontes die de organisatie het makkelijker maken om niet te veranderen. Ook nog gewoontes waar geregeld iedereen mee in z'n nopjes is, want heerlijk zo'n dynamische afdeling aan wie je de verandering kunt overlaten toch?
"Dus ja, ik kom graag jullie verstand van veranderen uitbreiden. Krijg je dit perspectief op Mentos in de cola erbij." Ze vonden het alsnog een goed plan.
Ik bedacht me op de terugweg hoe vaak ik eigenlijk adviseurs spreek die juist vanwege hun ervaring, hun senioriteit, hun betrokkenheid (of vanwege hun aanleg voor Mentos in de cola niet te vergeten) een klus op hun bordje hebben die er niet hoort. Die met opgewekt gemoed en veel draagkracht gaan sjouwen met de verkeerde opdracht, juist omdat ze de organisatie zoveel beters gunnen. Of juist omdat ze het niet om aan te zien vinden hoe iedereen lijdt.
Het is een adviseurs-cultuurdingetje, vermoed ik.
Heb ik ook veel en vaak gedaan hoor. En ook lang volgehouden want ik vond het leuk en prima en werd er ook nog voor betaald. Ik zou het vermoedelijk nog steeds doen als me niet op enig moment begon te dagen dat ik onbedoeld bijdroeg aan veranderen moeilijker maken in organisaties, in plaats van makkelijker ...
Mocht je je verstand van cultuurdingetjes willen uitbreiden en je eigen adviseurs-cultuurdingetje ook meteen even onder de loep willen nemen: je kunt nog terecht bij de training Cultuurdingetjes die in het najaar start! Kun je meteen afkijken hoe je je verstand van cultuurverandering verkocht krijgt zonder het als Mentos in de cola te verprutsen.