Onveilig of 'gewoon' vervelend ...?

11 juli 2022

"Waarom heb jij eigenlijk niks geschreven over een onveilige organisatiecultuur in je nieuwe boek ...?"

Behalve allerlei fantastische, hilarische, ontroerende reacties op mijn nieuwe boek, krijg ik ook heel veel nieuwe cultuurdingetjes te horen. Lezers die mij laten weten hoe het bij hen in de organisatie gaat. Welke cultuurfratsen er daar zijn. En dus die vraag over onveilige organisatiecultuur. Want dat was toch in veel organisaties wel aan de orde, dat mensen zich niet veilig voelen, vertelde een lezer. Dat collega's elkaar niet durven zeggen wat ze 'niet zo geslaagd' vinden. Dat je je grieven over te laat, verkeerd of onbeschoft maar inslikt.

Degene die ik sprak, vertelde dat zij een podcast had gehoord waar werd uitgelegd waarom elkaar aanspreken zo moeilijk is. "Het wordt er onveilig van, van dat aanspreken. En met die collega moet je dan dus nog wel straks werken, aan het bed, op straat, voor de groep, met kinderen. Dan weet je niet meer zeker of die je nog wel half staat als het lastig wordt. Dus dan maar niks zeggen, want onveiligheid, dat kun je je niet permitteren."

Het was dat ik in de auto zat, anders had ik met mijn vuist op tafel geslagen. Ja, van een ander aanspreken, van grenzen stellen, daar raak je de ander mee. Dat is ook de bedoeling van grenzen stellen hè?! Het is geen vrijblijvend 'joh je kan misschien eventueel ook als je zin hebt je lolligheid / scheten / blikken / commentaar / humeur / agressie / excuses achterwege laten ...?'

Nee, je wilt laten weten 'ho'. En de meetlat voor een goede 'ho', is dat de ander zegt 'auw'. Dat klinkt dan vaak meer als 'nou zeg ...' eventueel aangevuld met tekst of blik 'stel je niet aan'. Of 'het was maar een grapje, dat bedoelde ik toch niet verkeerd'. Of 'kijk naar je eigen, jij trekt ook niet echt volle zalen.' Of een doodse stilte. Of, ook heel vaak 'moet dat nou op die toon, dat kun je toch ook anders zeggen ...?'. Allemaal codetaal voor 'geraakt'. Goed bezig dus, qua aanspreken en grenzen stellen.

Ja, dat vindt niemand aangenaam, als je wordt aangesproken. DAT IS OOK DE BEDOELING! Bij aanspreken en grenzen stellen hoort geen neutraal 'oké'. Dat is spannend, want je moet iemand op z'n minst een beetje raken. En trouwens: ook op z'n minst een beetje uit de kast komen met je eigen 'vind ik niet leuk', dus met je eigen geraaktheid, verontwaardiging of nee. Daar moet je ook niet neutraal over doen want dan is het onmogelijk om grenzen te stellen. Lauw is geen goede grond voor grenzen.

Wat is nou het probleem als je dat onveilig noemt? Twee dingen.

Het label 'onveilig' wordt vanzelf de joker, de ultieme troef die acuut leidt tot 'niet doen'. Want, natuurlijk: wat onveiligheid geeft, daar moet je acuut mee stoppen. Of beter nog: niet aan beginnen. 'Het voelt niet veilig' wordt het veto dat wordt uitgesproken én het excuus voor niet doen van alles wat vervelend, stom of onaangenaam is.

En uitgerekend dáár wordt het echt heeeel onveilig van.

De gewoonte om alles wat 'niet fijn' is onveilig te noemen, is daarmee echt een heel goed recept voor een onveilige cultuur. Ja, aangesproken worden is vervelend; iemand aanspreken is trouwens ook geen feest. Noem het niet onveilig. Want dan zet je zomaar een verbodsbord op precies dát wat je nodig hebt voor een veilige organisatiecultuur.

Het is namelijk andersom: van grenzen wordt het juist veiliger; van aanspreken wordt het veiliger. Van iets vervelends doen en iets vervelends ontvangen, wordt het veiliger. En van je niet uitspreken wordt het juist onveiliger. Aanspreken, je grenzen aangeven, uit de kast komen met je verontwaardiging is de beste manier om onveiligheid de das om te doen.

Dus noem het VOORAL niet onveilig. Of voor mijn part: noem het onveilig en zeg 'boeie, dat hoort nou eenmaal bij de broodnodige gewoonte om ons uit te spreken, broodnodig voor een veilige organisatiecultuur.' Trouwens: wachten met aanspreken tot het veilig genoeg is, is PRECIES de verkeerde volgorde!

De onveilige organisatiecultuur lijkt nogal op de angstcultuur, met een vergelijkbare en doodenge oplossing. Die staat dan weer wel in mijn nieuwe boek. Plus allerlei andere versies van hardnekkige organisatiecultuur waar je ook per ongeluk meer van kunt krijgen terwijl je er zo ongelofelijk graag vanaf wilt.

Bestellen van mijn boek kan nog steeds hoor! De tweede plek in de top 100 is natuurlijk fantastisch; het is ook nog steeds mogelijk om mij dat laatste zetje richting #1 te geven door het nu te kopen!

De afbeelding bij dit artikel is een beeldend werk van Christy Lugtenberg: "Wat betekent het hier te zijn?"