Ik wil ook een kerstpakket! Maar niet deze.

In december heb ik alle inspiratie over kerstpakketten-cultuurdingetjes laten gaan. Al het commentaar en alle schampere reacties op elk mogelijk kerstpakket. Ik had het te druk met de laatste aanpassingen aan mijn nieuwe boek Doe anders even anders. In de weken voor kerst heb ik nog dagen besteed aan het verwerken van de puzzelinstructies van de vormgever om vijf pagina's te veel tekst op te lossen. Maar dan wel precies zo dat mijn schrappen op exact de goede plek winst opleverde. Dus het voorbeeld over The Passion moest zeven regels korter maar dan wel ergens in de eerste alinea's en niet in de laatste. Twaalf regels uit hoofdstuk 3 graag en het lekkere 'echt niet de de verkeerde kant op ploeteren'-lijstje was zes woorden te lang. En blijkbaar had ik uitzonderlijk veel zinnen waarvan het laatste woord op een nieuwe regel stond. Strategisch schrappen, noemen ze dat. Geen tijd voor kerstpakketten-dingetjes.

In het weekend na kerst wist mijn uitgever nog serieus 300 flutfoutjes uit het manuscript te halen. Van die foutjes waar je al 100 keer overheen hebt gelezen. 300 hè! Dan heb je geen kerstpakket nodig om je ergernis over te spuien.

Op de laatste dag van het oude jaar ging mijn boek naar de drukker. En toen viel er niks meer aan te passen, niks meer toe te voeren, niks meer te verbeteren. Klaar. Rest mij niks anders dan me verheugen op 10 februari, dan heb ik dat boek letterlijk in handen.

Het nieuwe jaar begon voor mij dan ook met afkicken van schrijven. Mijn schrijfbrein tot bedaren brengen. Maar ja. Als ik dan op maandag 6 januari 2025 word getrakteerd op een artikel over iemand die ook een kerstpakket wil, dan doen mijn schrijfbatterijen het meteen weer. De vraag in de rubriek Dilemma's op de werkvloer, van NRC, kwam van een ZZP'er. Die altijd werd overgeslagen met kerstpakketten. Wat ze oneerlijk vond, want ze had toch zo hard gewerkt voor haar opdrachtgevers en zij stuurde altijd een persoonlijke kaart, dus dat stak wel, geen kerstpakket.

Of ze er niet gewoon om kon vragen. 'Ik wil ook een kerstpakket'.

Voor het beantwoorden van deze vraag werden een aantal deskundigen geraadpleegd. De antwoorden waren gelijk. Namelijk: nee. Om allerlei redenen.

En ik dacht alleen maar: er is iets raars met die kerstpakketten. Heel december was vergeven met commentaar op die dingen. Ze zijn te groot, te klein, te onpersoonlijk, te smerig. Om nog maar te zwijgen van niet duurzaam (de inhoud of de doos of allebei). Er zit nooit iets in wat je lekker vindt en we hebben allemaal genoeg ovenwanten en servetten. Kortom: fout. Geen kerstpakket te vinden waar mensen enthousiast op reageren, lijkt het. Als je er eentje krijgt, ben je ontevreden en als je er geen krijgt ook.

Organisaties doen hun best voor een kerstpakket waar men wel tevreden over is. Ik hoorde van een organisatie waar alle twaalf directeuren in de kerstpakkettencommissie zaten, in een poging om tot een tevredenheid-uitlokkend kerstpakket te komen. In sommige organisaties mag je inmiddels zelf kiezen wat je erin wilt hebben. Je mag ook de waarde schenken aan een goed doel. Ook fout. Op tv hoorde ik iemand schamper zeggen dat ze toch geen tijd had om door die lijst van 3000 mogelijkheden te gaan om haar eigen pakket samen te stellen. 3000 keuzes! Iemand anders vertelde dat hij te laat was met kiezen en de waarde nu naar een goed doel ging. Wat hij stom vond. En ook belachelijk dat zijn organisatie hem niet even een reminder had gestuurd dat-ie op tijd moest kiezen. En trouwens: die regel helemaal onderaan de mail dat de waarde naar een goed doel zou gaan, zover kwam hij toch niet als hij mails las zeg ...!

Ik herinner me een directeur van een familiebedrijf die het gezanik over de kerstpakketten zo zat was dat hij besloot ze af te schaffen. Dat heeft hij geweten; of hij helemaal gek geworden was! De mensen hadden recht op zo'n pakket! En nee, niet stiekem inruilen voor een envelop met geld, want dat was onpersoonlijk.

Je kunt het met gemak een cultuurdingetje noemen, die jaarlijkse ontevredenheid over kerstpakketten. Het gaat allang niet meer over wat erin zit, want hoe het ook wordt aangepast, het helpt niet. Lekker doen, zo'n kerstpakketten-cultuurdingetje. Gewoon een terugkerende traditie.

De vraag is alleen of dat gezanik over kerstpakketten een geïsoleerd dingetje is of dat het toevallig een uiting is van een groter cultuurdingetje. Dat die kerstpakketten-ontevredenheid een herhaling van zetten is. Omdat er in de organisatie niet alleen met kerst belabberd wordt gegeven. Toen ik dat in december eens aan een groep deelnemers vroeg, werd er meteen geknikt. Er wordt veelvuldig belabberd gegeven. Aandacht, tijd, geld, expertise, spullen. En zeker informatie wordt structureel in de verkeerde vorm, op het verkeerde moment, op de verkeerde manier, via het verkeerde kanaal gegeven. Een patroon van belabberd geven, daar was men het snel over eens.

En dan even die andere kant. Dat aannemen. Hoe belabberd zijn 'we' in aannemen? Hoe structureel ontevreden zijn we over wat we krijgen, wanneer, hoe, van wie en in welke vorm?

Ehhhh.

Grappig genoeg was het een stuk moeilijker om daar volmondig ja tegen te zeggen. En dat is nou precies wat ik heel veel zie in organisaties. Heel veel commentaar over te weinig gekregen, te weinig geïnformeerd, te weinig gezien. Met kerstpakketten gebeurt hetzelfde als met informatie, aandacht, tijd: fout gegeven. En nog een herhaling van zetten: aanpassing van de kerstpakketten en al die andere dingen die verkeerd worden gegeven, levert geen verbetering op. Het maakt niks uit. Het blijft fout. Dán heb je mogelijk niet alleen een kerstpakketten-cultuurdingetje maar mogelijk ook een geven en nemen cultuurdingetje.

En daar krijg je een organisatie van waar het niet stroomt. Waar de uitwisseling stokt. Terwijl je voor een vitale organisatie uitgerekend vitale uitwisseling nodig hebt. Gul geven én gul aannemen. En: belabberd ontvangen is net zo slecht voor de uitwisseling als belabberd geven.

Ik ben dan bijvoorbeeld heel benieuwd of die zelfstandige die ook een kerstpakket wil, bij ontvangst wel 'oh, ahh, heerlijk, leuk zeg, wat een verrassing, dank je!' zou zeggen ... Of eerder: 'Ik wil ook een kerstpakket! Maar niet deze.'

Als jij nou in 2025 in de kerstpakkettencommissie zit, dan kun je je buigen over beter geven. Als je niet in die commissie zit, dan kun je je gewoon bezighouden met beter ontvangen. Allebei goed voor een vitale organisatie.

Wat je ook kunt doen, want heel goed voor de vitale uitwisseling, is je inschrijven voor de training Cultuurdingetjes die in april start. Van harte welkom als je meer wilt weten over allerlei hardnekkige, merkwaardige, hilarische cultuurdingetjes. Hoe je die op het spoor komt en hoe je eraf komt. Er zijn nog een paar plekken!

En wil je op de hoogte blijven van mijn nieuwe boek Doe anders even anders dat nu bij de drukker ligt, schrijf je dan in op deze lijst. De eerste druk is een speciale uitgave; je krijgt als eerste een seintje als die beschikbaar is!