De vakantie is weer voorbij en de cultuurplak vliegt me alweer om de oren.
Cultuurplak: dat verschijnsel waarbij 'iedereen' besmet lijkt te zijn door de cultuur in je organisatie. Dat 'iedereen' zich vanzelf gaat gedragen - heel raar - als typisch iemand uit een zorgcultuur.
Of uit een naar-boven-turen-in-plaats-van-zelf-sturen-cultuur of een rupsjes-nooit-genoeg-cultuur. Uit een zelfstandigen-in-loondienst-cultuur.
Plakt allemaal als de ziekte, die organisatiecultuur. En ik vind dat helemaal niet raar: 'wij' raken nou eenmaal besmet.
Jij ook.
En ik dus ook.
Met beide benen erin toen ik vorig jaar mijn boek Cultuurdingetje aan het schrijven was. Ik kreeg halverwege ineens een minder enthousiaste reactie van mijn uitgever: het hoofdstuk over vitale cultuur vond ze mwah. 'Het kabbelt maar een endje door', schreef ze.
In mijn woorden: ze viel in slaap bij mijn tekst, uitgerekend over vitale organisatiecultuur.
Behalve shit, vond ik dat ook grappig: een hoofdstuk over vitale organisatiecultuur waar zij bij in slaap valt. Natuurlijk, dat moest opnieuw; het was ook een geniale aanwijzing over hoe organisatieculturen 'plakken'. En hoe logisch het dus was dat ik in het hoofdstuk over een vitale cultuur verzandde in saai en slaapverwekkend. Net als dat ik in een hoofdstuk over een steeds-betercultuur maar bleef verbeteren. En bij een hoofdstuk over inclusieve organisatiecultuur ineens op mijn tellen paste en vastliep in ‘oeh is dit wel zorgvuldig genoeg…?’, ‘is dit voorbeeld niet ongepast…?’ en ‘hoeveel genuanceerder wil je het hebben…?’
De gevoeligheden en lange tenen van inclusie, de vermoeidheid en het hamsterrad van steeds-beter, het chagrijn van polderen en het op eieren lopen van angst.
Heel logisch en heel normaal.
Laat dat nou precies zijn wat in je organisatie gebeurt: cultuur plakt. Altijd. Aan iedereen.
De ontvangst van deze boodschap over logische, onoverkomelijke cultuurplak is meestal gemengd. Van beleefd zwijgen tot 'hahaha'. En vrij zeker 'nou, ik niet hoor'. Want natuurlijk zijn wij allemaal autonome, zelfstandige, weldenkende, onafhankelijke individuen. Die zich natuurlijk never nooit niet laten grijpen door zoiets als organisatiecultuur. Nou vooruit, 'de anderen' wel.
Maar ikke niet.
Nee, ik heb het ook liever niet, die cultuurplak. En eens per jaar neemt mijn zelfoverschatting een loopje met me en denk ik dat ik daarboven sta. Dat de een of andere organisatiecultuur geen vat op mij heeft. Al is het maar omdat ik er verstand van heb. Dus. En het mijn werk is. Dus.
Dus niet.
Of je het nou wilt of niet, cultuur plakt.
Dat betekent ook dat er helemaal niks mis met je is als er geen haar overblijft van jouw gebruikelijke optimistische aard in een organisatie die vergeven is een een kan-niet-wil-niet-cultuur. Er is niks mis met jou (en alle andere managers) als je een slappe leider wordt in een organisatie waar een sorry-dat-ik-besta-leiderschapscultuur heerst.
Logisch. Gewoon gekaapt door de cultuur van de organisatie.
Het fijne van de erkenning van cultuurplak is dat je jezelf niet meer met de zweep hoeft te geven. En elkaar ook niet.
Daarom dram ik zo over cultuurplak.
Er wordt zo ontiegelijk veel gediskwalificeerd in organisaties, zoveel individuen ten onrechte beschuldigd (en op cursus gestuurd of gecoacht, of gemediaterd). Er worden zoveel mensen als selectiefout bestempeld als ze binnen twee maanden helemaal niet meer fris en fruitig zijn, maar juist klinken als een hardcore oude-cultuurdrager.
Ervaren en goede bestuurders komen als reddende engel binnen, om binnen een half jaar via de achterdeur te verdwijnen omdat ze helemaal niet kunnen herhalen wat ze in hun succesvolle carrière al zo vaak hebben gedaan. Met pek en veren af.
Ik vind dat nodeloos leed. Heel erg vind ik dat. Terwijl het allemaal cultuurplak is. Zo logisch.
Daarom krijg je als adviseur in mijn trainingen altijd veel cultuurplaksel. Vooruit: ook mijn gedram over cultuurplak. Hoe je als adviseur net zo gegrepen wordt door organisatiecultuur, ook als externe adviseur. Want dan heb je op een presenteerblaadje wat je er gratis bij krijgt, bij cultuurverandering. Dan weet je wat logisch en normaal is. Dan word je in no time specialist in cultuurplak. Met een behoorlijk handige aanwijsstok voor de cultuur in je organisatie.
Én je hebt een remedie tegen onnodig leed tijdens cultuurverandering. Voor iedereen. En voor jezelf.